Bilim dünyasının uzun yıllar boyunca göz ardı ettiği bir doğa olayı, teknoloji ile birlikte yeniden gündeme geldi: Deprem ışıkları. Yalnızca belirli koşullar altında gözlemlenebilen bu ışıklar, gelecekte deprem tahmini için bir umut ışığı olabilir mi? İşte deprem ışıkları hakkında bilmeniz gerekenler.

Deprem Işıkları: Gökyüzündeki Gizemli Parlamalar

Depremler sırasında veya öncesinde gökyüzünde beliren gizemli ışıklar, aslında yeni keşfedilmiş bir fenomen değil. İnsanlık tarihinde, yüzyıllardır insanlar havada kaynağı belirsiz ışık kümeleri gördüklerini ve bu görüntüleri depremlerle ilişkilendirdiklerini rapor etmişlerdir. Bu ışıklar, bazen depremden günler hatta saatler önce, bazen deprem anında, nadiren de sonrasında ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle bilim dünyasında "deprem ışıkları" olarak adlandırılırlar.

Uzun süre boyunca gizemini koruyan bu olgu, yıllarca açıklanamayan olaylar arasında sayılmış, hatta zaman zaman meteorlar veya UFO'larla dahi ilişkilendirilmiştir. Ancak bu doğa olayının bilimsel çevrelerde ciddiyetle ele alınması, 1960'lı yıllarda Japonya'nın Nagano kentinde meydana gelen depremler sırasında elde edilen görüntülerle başlamıştır. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte depremlerle ilişkili bu ışıkların çok sayıda fotoğraf ve video kaydı elde edilmiş ve fenomenin gerçekliği kanıtlanmıştır.

2014 yılında yapılan bir araştırmada, 1600 yılından 2014 yılına kadar ışık olaylarıyla ilişkilendirilen 65 deprem; jeolojik ve sismolojik veriler ışığında ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Farklı zamanlarda ve farklı bölgelerde meydana gelen bu depremler arasındaki ortak noktalar araştırılmış ve sonuçlar oldukça dikkat çekici bulunmuştur: Deprem ışıkları genellikle depremlerden sonra değil, hemen öncesinde veya depremin tam oluşum anında görülmektedir. Bu durum, ışıkların oluşumunun deprem sürecindeki çok özel bir evreyle ilişkili olduğunu göstermektedir.

Deprem Işıklarının Oluşum Mekanizması

Uzmanlara göre, deprem ışıklarının temelinde, yer kabuğunda biriken ancak henüz açığa çıkmamış olan gerilim yatmaktadır. Bu gerilim, levhaların hareket etmesine neden olur. Levhalar arasındaki sürtünme bu hareketi geciktirse de, bir noktadan sonra gerilim baskın gelir ve levhalar hareket eder. Bu hareket sonucunda yer altındaki enerji serbest kalır ve deprem meydana gelir. Deprem dalgaları, yer kabuğunu oluşturan kayaçlarda sıkışma ve bükülmelere yol açar. İşte tam bu süreçte, kayaçlarda biriken gerilim, kayaçların içindeki minerallerdeki negatif yüklü oksijen atom çiftlerini ayırır. Serbest kalan iyonlar, kayaçlardaki çatlaklardan geçerek yüzeye ulaşır. Bu iyonlar havadaki moleküllerle etkileşime girerek iyonizasyon yaratır ve ışık yayan bir plazma oluşur. Bilim insanları bu olayı, "yer kabuğunda devreye giren bir batarya varmış gibi" benzetmesiyle açıklamaktadır.

Peki, neden her depremde bu ışıklar görülmüyor? Çünkü her yer kabuğu gerilimi her zaman bir depreme yol açmadığı gibi, her deprem de mutlaka bu tür ışık olaylarını doğurmaz. Hatta bu ışıklara tanık olunması o kadar nadirdir ki, uzmanların tahminine göre bu olaylar yalnızca gerçekleşen depremlerin yüzde 5'lik bir kısmında ortaya çıkar. Bu da ışıkların yalnızca çok özel jeolojik ve fiziksel koşullarda oluşabildiğini kanıtlar niteliktedir.

Gelecekte Deprem Tahminine Yardımcı Olabilir Mi?

Deprem ışıklarının bazı depremlerden önce ortaya çıkması, bu olayların gelecekte erken uyarı sistemlerinde kullanılabileceği düşüncesini akla getirmektedir. Ancak bilim insanları bu konuda henüz temkinli davranmaktadır. Işıkların yalnızca belirli koşullarda ve belirli kayaç türlerinin bulunduğu bölgelerde ortaya çıkması, bu fenomenin öngörü aracı olarak kullanılabilmesi için daha çok araştırma yapılması gerektiğini göstermektedir.

Deprem ışıkları, yere yakın mavimsi alevler, ışık küreleri veya yerden 200 metreye kadar yükselen yıldırımlar şeklinde gözlemlenebilir. Genellikle çok kısa sürelidirler ve kimi zaman deprem merkez üssünden 160 kilometre uzaklıktan bile fark edilebilirler.

Sonuç olarak, deprem ışıkları, bilim dünyasının hala tam olarak çözemediği, ancak deprem mekanizmalarını anlamamızda ve gelecekte potansiyel olarak deprem tahmininde kullanabileceğimiz önemli bir doğal fenomendir. Bu alandaki araştırmaların artması, depremlerin yıkıcı etkilerini azaltma yolunda önemli adımlar atmamızı sağlayabilir.